‘Spaanders’ is een column waarin Dongenaar Henk Spaan zijn visie geeft op actuele Dongense zaken, de lokale politieke processen en al wat verder afkomt op de bewoners van de gemeente Dongen. Prikkelend en altijd op zoek naar het hoe en waarom van zaken. Henk Spaan (67) heeft 40 jaar overheidservaring, waarvan gedurende meer dan 27 jaar als gemeentesecretaris. Op dit moment houdt hij zich vooral bezig met managementadvisering en coaching.
De politiek bereikt de burger niet
In Dagblad De Stem van 13 november j.l. stond een interessant artikel. Het ging over de lokale politiek. Het artikel is geschreven naar aanleiding van een publicatie van Julien van Ostaaijen, getiteld “Bevlogen en begrensd”. De kern van de publicatie en van het artikel is dat de lokale politiek de burger niet bereikt.
Eigenlijk niet zo’n onverwachte conclusie. Voor mij was het meer een bevestiging van wat zeer velen in de maatschappij en zeker ook in Dongen allang ervaren. Politiek gaat over de hoofden van mensen heen, of dat nou landelijk, provinciaal of gemeentelijk is. In het gunstigste geval zijn burgers te activeren voor een bepaald onderwerp als het hen persoonlijk raakt. Over de hoofdlijnen is ook nauwelijks overzicht te krijgen en een oordeel te vormen.
Dat is ook het lastige voor politiek en bestuur. Vanuit de taak die ze op zich genomen hebben en de daarbij behorende verantwoordelijkheden, moeten juist zij de hoofdlijnen zien en de complexe samenhang daarvan. Daarnaast moeten colleges van burgemeester en wethouders ook nog zicht houden op en besluiten nemen over allerlei uitvoeringszaken en details, binnen de vastgestelde kaders. Al met al – vriendelijk gezegd – een flinke uitdaging.
Dit geldt dus ook voor de Dongense gemeenteraad en het college van b en w. We hebben onlangs de vaststelling van de begroting voor 2015 gehad. Het zou wel eens interessant zijn om te weten welk percentage van de inwoners van Dongen het proces om tot de vaststelling te komen, daadwerkelijk gevolgd heeft. Dat zal beslist geen hoog percentage zijn. En eerlijk gezegd, begrijp ik het ook wel. Als je niet heel goed ingevoerd bent, is er ook geen touw vast te knopen aan de brei van uitgangspunten, aannames, voorstellen voor beleidszaken, bezuinigingsmaatregelen etc.
Het debat in de raad kenmerkt zich vooral door het uitwisselen van standpunten en – spijtig genoeg – niet door het uitwisselen van argumenten, wat toch het wezen van een debat is. Dat leidt ertoe dat je eigenlijk al van te voren weet dat de begroting, ongewijzigd, of vrijwel ongewijzigd door de meerderheid van de raad zal worden vastgesteld. Immers de standpunten stonden vooraf al vast.
Hoe lopen dit soort processen. Ambtelijk wordt de begroting voorbereid. Deze conceptbegroting wordt aan het college voorgelegd. Daar wordt, aan de hand van de ambtelijk aangedragen beleidsvoorstellen en de daarmee samenhangende begrote kosten en mogelijke bezuinigingen, de conceptbegroting vastgesteld. Deze wordt dan vervolgens aan de raad aangeboden. Echter, voor dat de aanbieding van dit stuk plaatsvindt, heeft er door de wethouders overleg met de coalitiefracties plaatsgevonden. Als die fracties zich in de stukken kunnen vinden, vindt pas formele aanbieding plaats. Soms wordt er hier en daar wat ruimte ingebouwd, zodat er in elk geval, optisch, nog wat door de raad valt bij te stellen. Voor 2015 was die ruimte er niet. De grote noodzakelijke bezuinigingen maakten dit onmogelijk.
Het gevolg was dat de oppositie tijdens de begrotingsbehandeling feitelijk niet anders kon dan mopperen en dat natuurlijk ook deed en dat de coalitie het collegevoorstel verdedigde en ondersteunde. De enige wijziging was dat de raadsleden voortaan het jaarlijkse raadsuitje geheel zelf gaan betalen. Als gebaar, optisch, heel aardig, maar financieel wordt niemand warm of koud van een besparing van € 3.500,– op het totaal aan bezuinigingen van een kleine € 2.000.000,–. Het gaat in de praktijk om een bedrag van ruim € 166,– per raadslid. Dat moet toch op te brengen zijn uit de vergoeding die een raadslid op jaarbasis krijgt. Overigens vind ik wel dat ze het volste recht op een vergoeding hebben. Het raadswerk kost veel tijd en, wat je verder ook vindt van de gang van zaken, er gaat een grote verantwoordelijkheid mee gepaard.
Zeker tegen de achtergrond van het laatste, is het ernstig te betreuren dat het niet lukt om, anders dan voor bepaalde specifieke onderwerpen, de betrokkenheid van inwoners te vergroten. Het blijft teveel een proces dat zich in de beslotenheid van het gemeentehuis en de raadsfracties afspeelt.
Dat wil niet zeggen dat met name het college van b en w niet probeert burgers bij zaken te betrekken. Het probleem is echter dat dit vrijwel altijd pas gebeurt, als er al een (zo goed als) afgeronde bestuurlijke visie op het onderwerp klaarligt. Burgers kunnen daarvan kennis nemen, wellicht in de marge nog wat wijzigen of aanvullen, maar een wezenlijke discussie aangaan, is nauwelijks of niet meer mogelijk.
Ik snap best dat het lastig is dit te veranderen. Toch ligt hier ook de mogelijkheid om er voor te zorgen dat de lokale politiek de burger wel bereikt. In de basis zou de burger, zowel bij de voorbereiding van de begroting als bij allerlei projecten, in een vroeg stadium veel meer ruimte moeten krijgen mee te denken. De praktijk is dat, zoals ik al zei, er meestal al een redelijk dicht getimmerd voorstel ligt dat strak is ingekaderd. Het gebruik aan ruimte stimuleert mensen niet om echt en creatief mee te denken en wezenlijke betrokkenheid te creëren.
Dit soort veranderingen doorvoeren, kost tijd en energie. Het zal uiteindelijk echter wel de moeite lonen. Het zou mooi zijn als we over een poos kunnen zeggen dat de conclusie van de heer van Ostaaijen, zoals ik die in het begin aangaf, voor Dongen niet geldt; dat in Dongen de politiek de burger wel bereikt. Hopen tegen beter weten in, of een toekomstige realiteit??? Het is aan de politiek, maar zeker ook aan ons als burgers.
Eerder verschenen ‘Spaanders’
