‘Spaanders’ is een column waarin Dongenaar Henk Spaan zijn visie geeft op actuele Dongense zaken, de lokale politieke processen en al wat verder afkomt op de bewoners van de gemeente Dongen. Prikkelend en altijd op zoek naar het hoe en waarom van zaken. Henk Spaan (69) heeft 40 jaar overheidservaring, waarvan gedurende meer dan 27 jaar als gemeentesecretaris. Op dit moment houdt hij zich vooral bezig met managementadvisering en coaching.
Kunst in de openbare ruimte
Veel gemeenten in Nederland hebben op het punt van kunst in de openbare ruimte tot voor een aantal jaren geleden, veel geïnvesteerd. De crisis vanaf ongeveer 2008 heeft bij bijna alle gemeenten in Nederland tot grote bezuinigingen geleid. Kunstaankopen en zeker kunst in de openbare ruimte werden niet meer gedaan of kwamen op een heel laag pitje te staan.
Mijn vrouw en ik bezoeken dankzij onze OV pas met 60+ keuzedagen, regelmatig steden in Nederland. Bijna altijd maken we dan een stadswandeling, waarbij we naast architectuur en mooie stadsgezichten ook vooral letten op kunst in de openbare ruimte. Elke keer opnieuw is het een bijzondere ervaring als je kunstvoorwerpen ziet. Bijna altijd, zelfs al spreekt het betreffende kunstvoorwerp je niet meteen aan, zie je onmiddellijk de meerwaarde. De ruimte wordt als het ware gevuld en heel vaak vormt het voorwerp ook een verbinding tussen de diverse andere elementen in de omgeving. Dat is ook de reden waarom je vaak op knooppunten van wegen in een stadscentrum of op een marktplein beelden en grote kunstvoorwerpen ziet.
Zo niet in Dongen. Kunst in de openbare ruimte in Dongen is schaars. En als het er al is, staat het verscholen op een plek waar het nauwelijks of geen aandacht krijgt. Dat je, zeker in de huidige tijd als gemeente, niet veel geld aan kunst wil besteden, kan ik me nog wel enigszins voorstellen. Dat is een bestuurlijke afweging van prioriteiten, die we maar te accepteren hebben.
Aan de andere kant zijn er best mogelijkheden om geld voor kunst vrij te maken. Denk bij voorbeeld aan grote bouwprojecten, zowel van de gemeente als van particulieren. Daarin is best budget te vinden om de omgeving van het betreffende project van kunst te voorzien. Vroeger had je daar de zogenaamde 1-procentsregeling voor. Ik spreek in de huidige tijd ook beslist niet over tienduizenden euro’s , maar met maximaal € 10.000,– per project is al heel veel te doen. Het gemeentebestuur zou kansen op dit punt moeten benutten en er een beleid voor moeten maken. Voor zover ik weet, zit dat niet in de pen.
Dat is in mijn optiek kortzichtig denken. Gelukkig is het nog niet zo dat kunst die er in de openbare ruimte was, verdwijnt. Het beeld De Looier komt gelukkig terug op het Looiersplein en ook voor de vrouwenfiguur die bij de ingang vanaf de Hoge Ham naar het Looiersplein stond, zal weer een goede plek gevonden worden.
Dat is ook belangrijk als je kijkt naar de achtergrond van de betreffende kunstwerken. De Looier is destijds geplaatst bij gelegenheid van de opening van het oorspronkelijke Looiersplein begin jaren 80 van de vorige eeuw. Dat beeld is er niet alleen gekomen vanwege de naamgeving van het plein. Die naam is destijds gekozen om recht te doen aan het verleden van Dongen als leerverwerkende gemeente. Uit historisch besef dus. Hetzelfde geldt overigens voor de naamgeving van De Cammeleur.
De vrouwenfiguur die vanaf het afscheid van burgemeester Dosker naast de huidige lunchroom aan de Hoge Ham stond, is destijds geplaatst als eerbetoon aan een burgemeester die heel veel voor Dongen gedaan en betekend heeft en die historisch besef heel belangrijk vond. Niet om steeds naar terug te grijpen, maar om je te realiseren waar je als gemeente vandaan komt.
Nou hoeft kunst in de openbare ruimte beslist niet steeds terug te grijpen op het verleden. Hiervoor gaf ik al aan dat ook zaken als het verantwoord opvullen van bepaalde locaties of het zorgen voor verbinding van andere elementen of van gebouwen een goede insteek kan zijn. Er is echter niets op tegen om terug te grijpen op het verleden. Dat verleden heeft ons gemaakt tot de gemeente die we zijn. Het is goed om je dat zo af en toe te realiseren en bepaalde personen of gebeurtenissen te eren of te gedenken met een kunstwerk. Als je € 60.000,– kunt uitgeven aan het conserveren van een torenspits op een locatie waar deze niet thuis hoort, of meewerken aan een zogenaamd lichtobject, waarvan niemand de strekking of de werking ziet of kent, moeten er mogelijkheden zijn om aan kunst in de openbare ruimte te werken.
Het zou het college en de raad sieren als er nu eens voortvarend gewerkt gaat worden aan het aanpakken van kunst in de openbare ruimte. Zoals ik al aangaf, hoeft dat ook beslist niet heel veel geld te kosten. Je geeft er je gemeente en de beleving daarvan een enorme lift mee. Dongen verdient dat.
