‘Mijmeringen’ is een wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen
Zwartkijkers
Alles wat op televisie wordt uitgezonden is door iemand gemaakt en heeft daarmee automatisch een rechthebbende. En wie betaalt dat? Als particulier heb je de
publieke zenders die uit de algemene middelen van de overheid worden betaald. Niets aan de hand. Wil je specifieke content op TV, zoals een streamingsdienst, dan neem je hierop een abonnement. Bij commerciële zenders worden de kosten betaald uit reclame en sponsoring.
Vroeger moesten we jaarlijks kijk- en luistergeld betalen als je een radio of TV had. Dan kwamen er controleurs langs om te bepalen of je een zwartkijker was en werd je ontdekt als niet-betaler, dan kreeg je een boete. Dit systeem was onhoudbaar nadat de verspreiding van beeld en geluid zo algemeen werd, dat iedereen wel kijk- en luistergeld zou moeten betalen. Toen heeft men maar besloten dit uit de algemene middelen te financieren. Iedere particulier dacht dat ze daarmee van de kosten af waren, maar deze werden sindsdien direct betaald door de overheid aan de omroepinstellingen. Je betaalt het dus nog steeds, alleen is het nu niet meer transparant maar verstopt in het belastingsysteem. En dat bedrag is geen kattenpis en momenteel een heel discussiepunt.
Voor bedrijven gelden andere normen. Naast wat de overheid aan publieke zenders betaalt zijn alle producenten rechthebbenden. En hier lijkt het weer op het systeem van vroeger. Heb je een tv of radio in een kantine of horecaruimte staan, of zelfs in een b&b locatie, dan moet je hier per aansluiting voor betalen. In ruimtes waar het gaat om meerdere luisteraars of kijkers betaal je per vierkante meter aan Videma. Bij publieke tv vertoningen in een horecaruimte gaat dit om honderden euro’s per jaar. Maar het gaat nog verder. Maak je weleens een kopie uit een boek of publiek werk, dan hoor je hier repro rechten over te betalen. Al deze rechthebbenden hebben zich georganiseerd in Buma, Stemra, Videma en Reprorecht.
De organisatie Reprorecht int vergoedingen voor het gebruik van informatie uit boeken, tijdschriften, kranten en andere publicaties. Vervolgens verdelen ze die
vergoedingen onder de makers en uitgevers van die publicaties. Videma doet hetzelfde voor tv-aanbieders. Maar Videma regelt dit slechts voor 19 zenders.
Betaalzenders en vertoningen van films via DVD of BluRay zijn weer niet meegenomen. Er zijn nog veel meer instellingen die de kosten voor rechten van vertoningen regelen. Zo is er FilmService die de rechten int voor vertoonde films in een (semi-)publieke ruimte. De meeste van deze licenties die je afneemt kun je
bundelen via weer een andere organisatie: MijnLicentie. Stichting Brein is de organisatie die voor de rechten opkomt. En dan hebben we het nog niet gehad over
specifieke rechtenorganisaties als Pictoright, Lira en Auteursrecht, die geld willen zien voor gebruikte foto’s en teksten. En wat blijkt. Ben je als bedrijf braaf en betaal je keurig aan al die instanties, dan ziet men toch een kans om nog eens extra geld te generen bij grote evenementen als het EK voetbal. Dan moet er ineens fors extra aan rechten worden betaald als je een scherm op je terras plaatst of zo.
Als er miljoenen betaald moeten worden om deze evenementen uit te zenden, legt men op deze wijze de rekening bij de horeca ondernemer. En uiteindelijk dus bij de eindconsument, die langzamerhand wel begint te snappen waarom de prijs van een biertje richting de vijf euro gaat. Transparent is het allemaal niet en het zal een ondernemer vaak ook flink duizelen. Voor van alles rondom rechten moet er betaald worden, dat is het meest duidelijke. Gezien het specifieke karakter van al deze rechten is het een heel gepuzzel om vast te stellen of jouw organisatie wel voldoet aan al deze regelingen. Ik kan me heel goed voorstellen, dat een ondernemer te goeder trouw, onbewust dit allemaal niet heeft geregeld en onbewust, onbekwaam blijkt. Dat weten de aanbieders ook wel. Bij gebrek aan een fijnmazig netwerk om dit allemaal te controleren ‘belonen’ ze de ‘eerlijke ‘ ondernemer die zelf aangifte doet door forse kortingen te geven op de tarieven. Maar krijgt de feitelijke producent eigenlijk wel waarop hij recht zou moeten hebben? Met die ingewikkelde en veelzijdige organisatiestructuur zijn er hoge kosten
voor verwerking en infrastructuur, waardoor er minder overblijft voor de rechthebbende. Er blijft veel aan de strijkstok hangen, maar niet aan die van de componist.
Zoals ik het zie profiteren alleen de grote producenten van deze private belastingen. De overheid staat hier buiten. Die faciliteren slechts. Met moderne technieken zoals AI is eenvoudig vast te stellen welke bedrijven zich aan welke regels rondom rechten zouden moeten houden. Een vergelijking met wat men werkelijk heeft geregeld is relatief eenvoudig te checken. Heb je als bedrijf of organisatie niets geregeld op dit gebied? Eens word je betrapt en loop je kans op hoge boetes. Ik vrees dat het toch voordeliger is om maar even goed uit te zoeken waaraan je moet voldoen, al heb ik niet de illusie dat het betaalde geld allemaal op de goede plaats terecht komt.
