‘Mijmeringen’ is een wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen.
Digital connected
Pakweg tien jaar geleden gingen we naar een 5 sterren resort in Turkije. Dat ging toen nog zonder schaamte. We meldden ons bij de receptie, we kregen prachtige kamers toegewezen, maar geen polsbandje. Was niet chic vonden ze. De alom aanwezige rijke Russen -die niet met jou in één lift gingen- vonden dat maar niets. Maar hoe wist het personeel nu dat je gast was? Dat was heel simpel. Toen maakte men al gebruik van camerabewaking met gezichtsherkenning. De eerste dag dat je aanwezig was werd je door een onopvallende beveiliger aangesproken. Die vroeg een paar dingen. Blijkbaar tevreden verdween hij weer in de struiken. De gehele vakantie hebben we niets gemerkt van de security. Ondanks dat we geen polsbandje of pasje hadden, wist men precies waar we waren.
In 2023 is volgen van mensen op deze wijze de gewoonste zaak van de wereld. Een kwart van de deurbellen is voorzien van een camera en vele huizen zijn voorzien van permanent cameratoezicht. Dit ter bescherming van de eigen bezittingen. Angst voor inbraak is de belangrijkste reden voor deze maatregelen, terwijl geen verzekeraar dit afdwingt voor een gewone particulier. De angst wordt via marketing aangewakkerd zodat hoe langer hoe meer mensen dit gaan doen. Er zit uiteraard een leuk verdienmodel achter: installatiekosten van camera’s en netwerken en abonnementen op allerlei ondersteunende diensten. En dit terwijl er minder wordt ingebroken dan vroeger. Maar het verschil tussen arm en rijk wordt wel steeds groter, dus waarschijnlijk ook de afgunst, denkt men.
Wat je kunt doen is je camerasysteem aanmelden bij de politie. Dan kunnen beelden van jouw apparatuur worden gebruikt als men op zoek is naar criminele activiteiten. Je kunt je hiervoor gratis aanmelden. Kijk je naar programma’s als ‘Hunted’, dan zie je hoe snel de politie toestemming krijgt om deze camera’s uit te lezen. Afgezien van deze particuliere camera’s hangen er ook overal camera’s in de publieke ruimte, waarop men zelfs live kan meekijken. Dat beangstigt mij toch behoorlijk. Vooral in stedelijk gebied kan men letterlijk bijna iemand volgen. Moeten we dit willen?
Het lijkt zowaar een voorloper op het sociaal kredietsysteem zoals dat in China is ingevoerd. Dat gaat weliswaar veel verder dan filmen van mensen, het herkent mensen en het beoordeelt hun gedrag. Het beoordelen van kredieten zoals bij ons de BKR is maar bijzaak. Gedrag en relaties worden gemonitord met camera’s en het digitaal en communicatie-gedrag van deze mensen. Hierdoor krijg je een rating. Scoor je te laag, dan worden handelingen automatisch beperkt of word je uitgesloten van de meest elementaire dienstverlening zoals het reizen met bus of trein. Via een algoritme wordt dit bepaald. Daar komt geen mens aan te pas. Je bent wel gevangene in je eigen omgeving, een virtuele enkelband die stroomstoten geeft als je iets fout doet.
Kijk je naar het TV-programma ‘Hunted’ dan zie je dat voor het programma alles waarmee je mensen kunt opsporen in het werk wordt gezet om ze op te sporen. De bedoeling is dat deelnemers een week uit de handen blijven van de politie. Leuk en spannend, maar het geeft een inkijk hoe met zevenmijlslaarzen de privacy wordt geschonden van deelnemers en hun omgeving. Angstvallig brengt de producent wel prominent in beeld dat iedereen, die betrokken is, hiervoor toestemming heeft gegeven, maar ik schrik wel dat voor een entertainmentprogramma men zomaar deze middelen mag inzetten.
Allerlei ambtenaren worden lastiggevallen om onder hoge druk toestemming te geven om camerabeelden te gebruiken of telefoons te tappen. Dat kost geld en energie en in mijn ogen hebben deze mensen wel wat beters te doen, dan politie-en-boef spelen voor de kijkers thuis. Ook loop je het risico dat je echt inbreuk doet op zaken, waarmee jij noch het programma iets mee te maken heeft. Als we dit normaal gaan vinden dan is een variant van het Chinese kredietsysteem niet ver meer.
Het feit dat we overal digitaal verbonden zijn is eerder beangstigend dan dat het ons veiligheid biedt. Hoe langer hoe meer zijn alle apparaten verbonden via internet-of-things. Heel veel apparaten, waaronder auto’s, worden op afstand uitgelezen en men kan hiermee updates uitvoeren. Mooi, dan blijft mijn apparaat up-to-date, zou je zeggen. Maar als deze software gehackt wordt, kan het betekenen dat je apparaat het niet meer doet of de functie krijgt om jouw handelen te monitoren. Vaak worden deze gijzelpraktijken gebruikt om bedrijven of mensen af te zetten, maar het kan ook je privacy zwaar schaden. Je hebt geen enkele garantie dat de data van je extern aangesloten apparaat in goede handen is. Je hebt er namelijk geen enkele controle over. Eenmaal beschikbaar binnen het internet is de controle over de beschikbaar gestelde data volledig weg. Ook al belooft men volledige veiligheid, deze belofte is boterzacht. Morgen is er een methode om de code te kraken en anders overmorgen. Door dus veiligheid te willen inkopen met goedkope extern aangesloten beveiligingsmaatregelen verhoog je de kans op schending van de privacy en ontvreemden van je eigendommen.
Een oorlog, zoals nu in de Oekraïne wordt gevoerd, is een heel belangrijke enabler om beveiligingscodes te kraken. Zonder mensen om te leggen, kun je met hacken de meest ontwrichtende en verwoestende ellende veroorzaken. Dat is ook veel goedkoper, dan bommen en granaten. Het effect is sowieso groter. Er wordt daarom ontstellend veel geïnvesteerd om in apparaten en systemen toegang te krijgen, waarbij jouw privacy totaal irrelevant is.
We kunnen dit echter niet zomaar terugdraaien omdat half Nederland al volhangt met goedkope Chinese ‘beveiligingsapparatuur’. En dat is nog maar één aspect. Het is een tikkende tijdbom en niemand kan deze onschadelijk maken. Moeten we ons zorgen maken? Kunnen we nog gerust gaan slapen? Het zou te gemakkelijk zijn om te zeggen dat het ver van ons bed is. Ik weet wel zeker dat we de komende jaren -ook als particulieren- veel moeten gaan investeren in digitale preventie. In een rampscenario zouden we zelfs volledig off the grid moeten gaan. Ben benieuwd of de homo-digitalis dit wel aankan.
