‘Mijmeringen’ is een wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen.
School
Er is de laatste weken heel wat discussie over het gebrek aan kennis van ons verleden, maar ook over topografie. Bij een quizprogramma als ‘de slimste mens’ wordt het pijnlijk duidelijk. Opper-brombeer Maarten van Rossem, jurylid met een oordeel, maar nooit met een sanctie, constateert dit ook en geeft aan dat dit niet nieuw is. De quizvragen zijn vaak weetjes die we zouden moeten weten als ‘algemene’ kennis. Vaak zijn het vragen en antwoorden die iedereen heeft onthouden, maar waarom eigenlijk? Welke kleur haar had Madonna in de clip ‘like a virgin ‘? Hmm, nogal relevant. Maar sommige kennis, vooral van geschiedenis geeft een structuur die bepaalt hoe we zijn zoals we zijn. Zoals dat we 150 jaar nodig hebben om excuses voor ons economisch succesvol slavernijverleden te maken en ons daarbij nu vooral druk maken over de financiële gevolgen. Dat is zo gegroeid, met een VOC verleden.
Maar als je de millennial-kandidaten van een quiz ziet worstelen met de meest simpele vragen, begin je toch te denken: wat heeft hij of zij op school opgestoken? Het is ook niet gemakkelijk. In mijn schooltijd was de wereld een stuk overzichtelijker. We leefden nog in een verzuilde maatschappij en dat betekende dat alles buiten de zuil heidens of gevaarlijk was. Daar hoefde je niet veel over te weten. Geen verleidingen zoals TV, smartphones en tablets, waarbij je al scrollend door het leven gaat en niets hoeft te weten, omdat je tenslotte met wat swipen zowat alles kan opzoeken. En moet je die kennis bundelen in een scriptie of werkstuk dan heb je nu ChatGPT, die in een ommedraai er een zeer plausibel verhaal van maakt.
De tijd dat ik om een werkstuk te maken naar de bieb moest om kennis op te doen, dit met pen en papier opschreef en later uitwerkte met een typemachine lijkt 100 jaar geleden. We zijn toe aan een andere manier om kennis te etaleren. Ik vind het niet vreemd dat de quizkandidaten niets meer weten. De wereld is complex en er is een overload aan informatie instant beschikbaar. Waarom moet je dat allemaal onthouden en dus ook reproduceren? Wat er in mijn schooltijd nog ingestampt is, zijn de tafeltjes om te vermenigvuldigen. Klassikaal opdreunen van 6×6=36. Nauwelijks aandacht voor wat er achter zat. Zelfs kinderen met dyscalculie kenden de tafeltjes. Kennis, inzicht en snappen heeft zeker niet veel te maken met feiten verzamelen, maar de feiten zijn soms wel de ijkpunten hiervan. Het gaat vooral om het zien van de verbanden.
Ik ben niet wetenschappelijk geschoold. De inhoud van wetenschappelijke scholing is dat je moet aantonen, dat iets is zoals het is. HBO onderwijs is praktischer en houdt zich veel meer bezig met het toepassen van kennis. In beide gevallen is het van belang dat de student zelfstandig leert te begrijpen hoe zaken aan te pakken. In mijn HEAO tijd was het procesverslag al net zo belangrijk als je inhoudelijke scriptie. Hoe je ertoe was gekomen om de inhoud op te schrijven gaf ook aan welke middelen je gebruikte om de inhoud te verzamelen. Gebruikte je succesvol diverse technieken om dit inzicht te krijgen, en was dit op het niveau van de studie aanvaardbaar, dan kreeg je een voldoende. Klakkeloos overschrijven en daarna weer vergeten was er niet bij.
Het is uiteraard heel verleidelijk om uit al die beschikbare informatie een werkstuk zodanig te presenteren dat het lijkt alsof je het zelf hebt verzonnen, maar daar wordt niemand wijzer van. Het gaat niet om te slagen voor de school, maar de kennis die je hier leert om in te zetten in het vervolg van je leven. Als je jezelf niet prikkelt word je zeker niet slimmer. En als de lesmethoden teveel zijn blijven hangen in feitenkennis, dan is het ook niet vreemd dat de student dit ondermijnt, wetende dat hij alles kan opzoeken.
Ik kreeg vroeger op de pedagogische academie psychologie van broeder Gamaliël. Die man dicteerde elke les ¾ van de tijd van alles over Jung, Adler en Freud. Daar leerde je dus niets van. Uit protest schreef ik mee in de vorm van een cirkel en alles zonder punten en hoofdletters. Aan het einde van het dictaat vroeg ik steevast of de broeder dit ook op stencil had? Telkens werd mij voorgehouden dat schrijven beter was om het te kunnen onthouden. Hij had geen benul van mijn slechte handschrift. Ik kon het zelf vaak niet eens meer kezen. Demonstratief maakte ik na de les een prop van het dictaat en gooide dat opzichtig in de prullenbak. Met die PA en mij is het ook niet goed gekomen, al was het er wel gezellig.
Ik ben – net als van Rossem – bang dat het niveau van historische feitenkennis niet beter zal worden. Wellicht dat met de komst van ChatGPT didactische vaardigheden in een moderner daglicht moeten komen. Stel daarbij als onderwijsinstelling het doel voorop. Wat wil je de jongen of het meisje meegeven met je school en hoe krijg ik dat zo efficiënt en effectief mogelijk voor elkaar? Stof tot nadenken
