Na een korte vakantie vanaf deze week weer ‘Mijmeringen’, de wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen.
Arm en armer
We dachten in een rijk land te leven. Eigenlijk is in mijn herinnering het leven tot voor kort alleen maar rijker geworden in de zin van welvaart. Natuurlijk heb ik ook wel wat tegenslag gekend, maar vaak kwam dat door mezelf. Ik nam de verkeerde beslissingen of ik werkte niet hard genoeg. Dat waren beïnvloedbare zaken waaraan je zelf iets kon doen.
Door onze ouders werd verteld over de oorlog. Dat leek een eeuwigheid geleden, maar twaalf jaar voordat ik werd geboren was WOII nog in volle gang. In mijn jonge jeugd werden de Duitsers nog stevig gewantrouwd en verantwoordelijk gehouden voor die oorlog. De verhoudingen waren zeker nog niet goed.
De oorlog was een zeer traumatische ervaring voor onze voorgaande generatie. Met de oorlog ontstond grote onzekerheid, armoe en beperking van meningsuiting. Dat traumatiseerde onze ouders flink. Tijdens de wederopbouw voelde men zich werkelijk bevrijd. Het werd met enkele dips een succesvolle, lange periode, zonder oorlog of grote conflicten in ons land en tussen de landen in de buurt. En we werden rijker, kinderen werden goed opgeleid en de welvaart samen met ons welzijn stegen voortdurend in golven. Uiteraard gold dit niet voor alle mensen. Er zijn altijd groepen geweest die buiten de boot vielen. Door cultuurverschillen, afkomst, kansenongelijkheid en andere factoren kwamen mensen niet aan bod of werden overgeslagen of zelfs gediscrimineerd.
In mijn beleving is deze laatste groep weer sterk aan het groeien. Aangewakkerd door de coronacrisis en de oorlog in De Oekraine wordt vooral het verschil tussen arm en rijk hoe langer hoe groter. Directe gevolgen zijn de enorme prijsstijgingen en inflatie. Daar waar voor mij mijn uitgaves aan primaire levensbehoeften zo rond de 20-25% van mijn inkomen zijn, is dit bij mij nu al wat gestegen. Maar voor mensen waarvan meer dan 80% van hun inkomen opgaat om alleen de vaste kosten te dekken betekent het dat ze in armoede leven of zullen gaan leven. De grootste boosdoener van de kostenstijging in een huishouden is energie. In sommige situaties is hierbij sprake van meer dan een verdubbeling van de kosten. En heb je al niet veel te besteden dan is de grens van armoede dus zo bereikt.
Eén van de oplossingen is energie besparen. Het lijkt erop dat we in de winter een tekort aan gas krijgen. De meest logische en goedkoopste oplossing is de verwarming later aanzetten en minder hoog. Met een dikke trui in huis gaan zitten. Ik kan me nog herinneren dat we dit vroeger ook deden, met één kolenkachel in de kamer als enige plek waar warmte vandaan kwam. Je wist niet beter. Ook kunnen we korter, minder en kouder douchen. De teil zal wel niet terugkomen. Maar kou lijden wordt wel weer wennen. We zijn inmiddels strontverwend.
Beter is het natuurlijk om structureel te zorgen dat energie zuiniger wordt verkregen of wordt verbruikt. Enerzijds kan de overheid en de markt iets doen en anderzijds de mens zelf. Maar voor dat laatste zijn vaak enorme investeringen voor nodig. Mensen met een minimaal inkomen in een slecht geïsoleerd huis van een woningbouwcorporatie zijn afhankelijk van hun huisbaas. Als ze het al kunnen betalen en als het überhaupt mag, zullen ze zomaar geen spouwmuurisolatie, beglazing uit meer lagen of zonnepanelen aanbrengen. Mensen met een koophuis en een goed inkomen kunnen dit wel betalen en voor deze groep is het direct interessant. Een goed geïsoleerd huis is een stuk voordeliger en betaalt zich direct terug. Dit wordt ook nog eens gestimuleerd door de overheid met subsidies.
Maar de woningbouwcorporaties met hun door Rutte en consorten opgelegde verhuurdersheffing hebben totaal niet de investeringsruimte om de grote vraag naar betaalbare woningen te realiseren en de bestaande woningen op een hoger energielevel te krijgen. Bovendien ontbreekt het aan handjes en het materiaal wordt alsmaar duurder. Kortom de toch al niet rijke huurders van tochtige woningen met een laag energielevel zullen verhoudingsgewijs meer gaan betalen voor energie.
De prijzen van energie stijgen enorm. Waar is het fout gegaan? Waar het goed gaat is bij de energieleveranciers. Onder het mom dat de markt van vraag en aanbod de prijs bepaalt, wordt de energie onbetaalbaar. Typisch is daarbij dat ‘de markt’ deze zelfde leveranciers zijn. Niet vreemd dus dat de winstcijfers van deze energiereuzen skyhigh zijn. En wat doet de regering: die is op vakantie. En als ze de energiebelasting fors verlagen heeft dat niet echt gevolgen voor de regering. Weliswaar betalen consumenten danminder belasting, maar wel over een fors hoger bedrag, zodat ze onder de streep zeker zoveel betalen dan wat ze al deden. Een sigaar uit eigen doos dus.. Geen haar op het hoofd van Rutte denkt er maar aan om de energiebranche af te remmen of ze een strobreed in de weg te leggen. Geen maximum prijzen voor energie of afroming van de woekerwinsten. Het neoliberalisme viert hier nog steeds hoogtij.
Naast de energieprijzen is ook de prijs van de inhoud van onze boodschappenkar fors in de lift. Aangewakkerd door schaarste aan medewerkers en duurdere inkopen vanwege de-alweer- energieprijzen worden we hier ook nog eens geraakt. Gevolg is dat de meest kwetsbare groep in onze samenleving door de bodem zakt. De komende tijd zullen veel meer mensen een beroep moeten doen op voedselbanken en andere charitatieve instellingen. Ooit leefden we in een rijk land.
Ik vrees dat binnenkort niet alleen de zwaar gesubsidieerde boeren de wegen blokkeren, maar ook de gewone mensen, die onder het bestaansminimum wegzakken. Jammer dat we ons niet meer georganiseerd hebben in vakbonden. Veel mensen denken nu: van die linkse troep waren we gelukkig af. Maar met een vakbond kon een regering wel in gesprek gaan en konden er eisen worden gesteld als zo’n vakbond een grote groep mensen vertegenwoordigde. Met losgeslagen actievoerders en wappies zonder een duidelijke achterban zal uiteindelijk de regering zijn eigen goddelijke neoliberale gang gaan. Iedereen ontevreden, maar toch zal de VVD de volgende verkiezingen weer glansrijk winnen. Want politiek is de zaak zodanig versnipperd dat de grootste partij uiteindelijk bepaalt wat er gaat gebeuren. Op naar Rutte V! Of?
