Mijmeringen: 'Verzamelingen'

'Mijmeringen' is een wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen

Verzamelingen
Wanneer ben je een verzamelaar? Als je meer dan één exemplaar van iets bewaart? Lijkt me niet. Een lezer, die boeken koopt is op zich geen verzamelaar, maar een lezer. Zo zal hij of zij zich laten noemen. Dat geldt ook een muziekliefhebber met CD’s of LP’s. De verzameling die ontstaat is dan toevallig en valt binnen de smaak van de liefhebber. Een verzameling begint vaak onbewust of wordt opgedrongen. Opgedrongen zijn de verzamelingen waarbij in reclame-uitingen: ‘Spaar ze allemaal’ wordt gebruikt. Een andere opgedrongen verzameling kan zijn als je deze erft van familie, zoals opa of oma. Er zijn mensen die dan de noodzaak voelen om het werk van hun voorouders af te maken.

De onbewuste verzamelingen zijn vaak ontstaan, omdat iemand van iets er meer dan één heeft en weer op zoek gaat naar een derde of nog meer. Het heeft geen nut om eigenlijk tig exemplaren van iets te hebben, maar de verzamelaar wil toch meer. Zo verzamelde mijn zus theepotten. Die heb je op zich maar één nodig. Toch stond de kast er vol mee. Vaak wordt er in het begin van de verzamelwoede er niet veel geïnvesteerd, maar na verloop van tijd en bij het ontstaan van schaarste gaat er vaak toch behoorlijk wat geld in zitten. Als een verzamelaar hebberig wordt, kan het flink uit de hand lopen. Op een gegeven moment is het zelfs niet meer van belang of het een mooi of lelijk ding is om een object aan te schaffen.

Verzamelaars zijn van nature gericht op bezit. Delen is alleen aan de orde als er van objecten meerdere exemplaren zijn en deze kunnen worden geruild om de verzameling unieke voorwerpen groter te maken. Veel verzamelaars zijn geobsedeerd door hun verzameling en alle geld en moeite wat ze hebben stoppen ze erin. Ze willen dit niet delen. Delen in de zin van laten zien vindt de verzamelaar soms ook al lastig. Een kunstverzamelaar die voor tig miljoen een schilderij van een beroemde kunstenaar heeft gekocht heeft twee opties: boven de bank hangen of in bruikleen geven aan een museum of tentoonstellingsruimte. Als iemand zijn privécollectie kunst voor zichzelf houdt en de kunststukken hebben een grote culturele waarde, dan zijn kunstliefhebbers vaak teleurgesteld. Meestal moet men het dan doen met een foto en dat is toch iets anders dan kijken naar een origineel werk. Als dan zo’n werk toch op een tentoonstelling verschijnt heeft het een extra attractieve waarde. Het hoort bij het spel, al ben ik zelf van oordeel dat je belangrijke werken nooit zou moeten onthouden voor een breed publiek.

Met het verzamelen van digitale foto’s of video’s speelt ook een drang om deze niet te delen. Ook hier is bezit voor vele verzamelaars belangrijker dan de verspreiding onder het volk. Er zitten wel risico’s aan het publiceren van digitale werken, wegens mogelijke overtreding van de auteurs-, distributie-, privacy- en distributieregels. Maar het bezit is de belangrijkste reden om de verzameling af te schermen. Veel verzamelaars verzamelen wel, maar documenteren niet. Dat is het grote verschil tussen een verzamelaar en een museum. Een museum heeft een collectieplan en een uitgebreide beschrijving en administratie van de collectie. Ook is bij een museum daarom een duidelijke focus wat wel en niet in de verzameling hoort. En vaak heeft een museum geen uniforme collectie, maar juist gedifferentieerd. Een verzamelaar verzamelt of omdat hij alles van iets wil hebben – kwantiteit-, of omdat hij dingen mooi vindt – kwaliteit. Beide type verzamelaars hebben het in het algemeen minder op het documenteren over de geschiedenis c.q. afkomst van objecten. Al hebben ze nog zo’n grote verzameling en noemt iedereen de locatie een museum. Dit is het meestal niet.

Je moet zeker geen verzameling starten als verdienmodel. In de regel valt een opbrengst vies tegen als je deze afzet tegen de kosten en moeite van het verzamelen. Toch heb ik ook iets van een verzamelaar in me, want ooit verzamelde ik single malt whisky’s. Ook ik was een liefhebber en de verzamelwoede liep uit de hand. Op een gegeven moment alles verkocht met een leuk rendement. Dat was mooi meegenomen, maar dat is zeker geen regel.

Een verzameling ontbinden die is opgebouwd door derden en die door jou moet worden afgestoten, is een tijdrovende klus, of juist niet. Verkopen en uitsplitsen vraagt kennis, inzicht en geduld. Dat heeft echt niet iedereen. En bij de situatie waarbij de opgebouwde verzameling te veel werk is om het uit te zoeken, of waardeloos, verdwijnt de verzameling vaak zomaar in de container of wordt voor een habbekrats verpatst aan een opkoper. Daar gaat jaren van obsessief handelen in 24 uur naar de stort of onbekende bestemming. Een verzamelaar blijft een einzelgänger en zal nooit goed begrepen worden, of de verzameling moet heel kostbaar zijn. Dan weet de erfgenaam niet hoe snel deze hiervoor het hoogste bod moet zien te krijgen.

Je kunt er maar beter niet aan beginnen. De enige die er echt plezier aan beleefd is de verzamelaar zelf. En als die er niet meer is houdt het op. Zonde.