‘Mijmeringen’ is een wekelijkse column van Dongenaar Rinus Krijnen.
Tijd
Tijd is onze grootste vriend en vijand. Voor mensen is de tijd de afstand tussen geboorte en dood. Alles wat ervoor of daarna is, is geschiedenis of ongewisse toekomst. Tijdens ons leven ervaren we de tijd als een aaneenschakeling van uren, dagen, dag en nacht, maanden, seizoenen en jaren.
Oudere mensen verzuchten weleens dat de tijd sneller gaat naarmate ze ouder worden. Technisch gezien een onjuiste bewering, maar voor het gevoel ervaar ik dit ook. Zeker nu ik niet meer werk vliegt de tijd. En dit terwijl ik er toch wel een aanmerkelijk langzamer tempo op na houd dan toen ik nog werkte. In de praktijk worden de dagen voor mijn gevoel ook korter omdat ik bijna 2 uur langer per dag slaap dan in mijn werkzame leven. Er zijn ook minder referentiepunten nu waaraan je tijd ophangt: minder afspraken, minder deadlines en vooral: minder moeten. Dan zou je juist zeggen dat het saaier wordt en de dag juist langer wordt in de beleving. Dat is dus niet. Als je niet veel doet heb je aan die ‘luie’ periodes ook niet echt actieve herinneringen, waardoor de tijd als het ware wordt gecropt. In je geheugen haal je veel eerder gebeurtenissen op die je niet elke dag doet. Je herinnert je waarschijnlijk nog wel fragmenten van je eerste vliegreis, maar niet wat je afgelopen dinsdag gegeten hebt. Je hoofd doet dus ook wat met de tijd. Je geheugen heeft ook niet meer de conditie van vroeger dus verdwijnen er ook herinneringen in het niets. En dat is maar goed ook.
Toen je nog jong was waren veel ervaringen nieuw en dat betekende dat de indrukken sterk waren en dat je daarom relatief veel van je jonge jaren herinnert. Ook de tijd ging voor je gevoel langzamer, omdat de tijd voor je veel groter was dan de tijd achter je. Als je 5 jaar oud bent is een jaar 20% van je leven, maar ben je 65 dan is dat iets meer dan 1%. Dat maakt nogal een verschil. En vaak willen jonge mensen dingen bereiken die alleen mogelijk zijn als ze ouder zijn. Dan moeten ze wachten op dat moment en dat duurt meestal erg lang. Hoe langer je moet wachten hoe meer de tijd niet lijkt te verstrijken. De tijd lijkt bovendien sneller te gaan als er leuke dingen gebeuren dan bij vervelende gebeurtenissen. Tijd is dus nogal een rekbaar begrip.
Maar tijd heelt ook wonden. Doordat er een stapeling plaatsvindt van herinneringen vergeet je vaak moeilijke dingen die in de tijd zijn gebeurd, of worden ze voor je bewustzijn minder belangrijk of krijgen een ander plaatsje in je leven, waardoor je het achter je kunt laten. Dat mechanisme maakt je weerbaarder. Verlies je bijvoorbeeld één van je ouders dan is het gemis in de beginperiode na het overlijden veel groter dan enkele jaren later. Je denkt dan later nog wel aan ze, maar het dynamische rouwproces is afgesloten. Dat beschermt jezelf ook tegen teveel tegenslag. Als alle ellende zich zou blijven opstapelen in de tijd, dan word je knettergek. Uiteraard zijn er mensen die het enorm moeilijk vinden om zaken los te laten in de tijd, maar het kan een verademing zijn als bepaalde herinneringen verjaren. Dat geeft ruimte voor nieuwe uitdagingen, waardoor de toekomst er een stuk rooskleuriger uit kan zien.
Tijd is ook de belangrijkste factor in plannen. Bijna alle doelstellingen voor wat dan ook hebben een tijdschema. Wijken we af van het tijdschema dan kan de realisatie onder druk komen door kostenoverschrijding, of de effectiviteit van de doeloplossing neemt sterk af. Mensen zijn nogal van als dingen niet kunnen zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan en daarmee kan een heel project kantelen. Planning is dus erg belangrijk om doelen te kaderen en te halen. Wij Nederlanders hebben sterk de neiging om te plannen en deze planning heilig te verklaren, om onzekere factoren weg te managen. In andere landen heerst een veel meer manana manana-mentaliteit. Dat verklaart ook wel een beetje het succes van onze maatschappij.
Ik heb jaren gewerkt in de IT wereld waar ook scherp werd gepland op drie assen: On Time, On Budget, On Scope. Als één van deze factoren uit de bocht vloog werd het project te laat opgeleverd met minder functionaliteit of veel te duur. In de praktijk bleken 90% van de projecten één of meerdere van deze drie planningsassen niet te halen. Veelal omdat er veel te optimistisch werd gepland, om vooraf al niet te hoeven zeggen dat de doelen voor dat geld in de geplande tijd met deze opties niet mogelijk waren. Zouden ze namelijk wel deze factoren goed hebben ingeschat dan zouden waarschijnlijk de projecten niet eens opgestart zijn. Er werd dus vaak ‘voorzichtig’ gecalculeerd om toch maar van de kant te komen. Bij rijke opdrachtgevers werd dan meestal het doel wel een keer behaald, maar dan wel met een tijd- en kostenoverschrijding. De zogenaamde return on investment was dan ver te zoeken. Heel veel projecten zijn zo uitgevoerd of helemaal niet tot een einde gekomen. Halve rommeloplossingen waar de ‘gebruikers’-diegenen die er mee moesten werken- nog jaren last van hadden. Vooral bij grote organisaties als de belastingdienst, banken of verzekeraars zijn en worden er miljoenen over de balk gesmeten aan mislukte projecten, waarmee ook in de tijd niets werd opgelost.
Je moet de tijd bewust beleven. Kijk niet te ver vooruit en pluk de dag. Morgen kan het zijn afgelopen. En dat wil niet zeggen dat je hele leven in het teken moet staan van doelen die af moeten voor je gevoel. Zeker als je veel meer zeggenschap krijgt over de tijd, zoals ik -pensionado- ga er dan wel voor jezelf betekenisvol mee om, maar laat je ook niet teveel opjagen. Je bent tenslotte niet voor niets gestopt met werken.
