‘Spaanders’ is een column waarin Dongenaar Henk Spaan zijn visie geeft op actuele Dongense zaken, de lokale politieke processen en al wat verder afkomt op de bewoners van de gemeente Dongen. Prikkelend en altijd op zoek naar het hoe en waarom van zaken. Henk Spaan (69) heeft 40 jaar overheidservaring, waarvan gedurende meer dan 27 jaar als gemeentesecretaris. Op dit moment houdt hij zich vooral bezig met managementadvisering en coaching.
De kloof tussen burger en gemeentelijke overheid.
Onlangs verscheen een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) over het beeld dat de overheid van de burger heeft. De titel van het rapport is: “Weten is nog geen doen”.
Het onderzoek dat aan dit rapport ten grondslag ligt is uiteraard een grootschalig en niet specifiek gericht op de gemeentelijke overheid.
Het rapport gaat echter wel over de individuele burger of de individuele groep burgers. Het is duidelijk dat de contacten met individuen of groepen burgers veel meer op het niveau van de gemeenten en uitvoerende overheidsdiensten liggen dan bij het Rijk zelf. In dat opzicht is het rapport dan zeker ook van belang voor gemeenten.
In zijn algemeenheid wordt gesteld dat de overheid een realistischer beeld moet krijgen van de zelfredzaamheid van de burger. De overheid en in mijn beleving dus ook de gemeente, heeft een verkeerd verwachtingspatroon van wat de burger kan. Dat gaat dan meestal niet over de wat eenvoudiger rechtstreekse dienstverlening, zoals paspoorten en rijbewijzen. Het speelt vooral op gebieden waar, voor de burger grote belangen liggen of kunnen liggen. Denk bij voorbeeld aan het aanvragen van een bouwvergunning, het aanvragen van voorzieningen (bijv. bijstand, WMO etc.), verstrekkende procedures in de sfeer van milieu, verkeer of ruimtelijke ordening of grote infrastructurele projecten.
De WRR maakt een onderscheid tussen het zogenaamde “Denkvermogen” en “Doenvermogen” van burgers. Gesteld wordt dat: zelfs als mensen rationeel weten wat ze moeten doen en wat er van hen verwacht wordt, je er niet van uit kunt gaan dat ze daar ook naar kunnen handelen. Ik kan me hier ook wel wat bij voorstellen. Ondanks alle pogingen van de gemeente om mensen te informeren, blijkt dat burgers zich toch vaak onmachtig voelen. Hun niveau van argumentatie ligt, zo zou je kunnen zeggen, ver onder dat van het niveau van de gemeente. Daar zit alle juridische, technische en inhoudelijke kennis. Daar kan een burger nooit tegenop.
De burger wordt, dat constateert ook de WRR, vaak geconfronteerd met een te star beleid vaak gekoppeld aan een (zo groot mogelijke) geautomatiseerde uitvoering. Dit laatste zie je niet alleen bij de meer directe dienstverlening, maar ook steeds meer bij de uitvoering van beleid. Iedereen kan zich voorstellen dat een te star beleid gecombineerd met een geautomatiseerde uitvoering voor de burger een onmogelijke en tot machteloosheid leidende situatie is.
Ik snap best dat het voor gemeenten ook niet altijd even makkelijk is. De kernvraag is hoe overbrug je de kloof tussen de burger en de overheid zo goed mogelijk. Mijn beeld is dat dit vraagstuk door gemeenten, ook in Dongen, nog steeds veel te veel vanuit de eigen optiek wordt benaderd. Men zegt wel dat de burger wordt geraadpleegd. Echter feitelijk wordt vooral met de eigen gemeentelijke visie en mogelijkheden rekening gehouden. De echte invloed van burgers op het beleid van gemeenten is dan ook feitelijk meestal zeer gering.
Om hier toch zo goed mogelijk mee om te gaan, ligt er, naast het college, ook een duidelijke taak van de gemeenteraad. Het is de taak van dit bestuursorgaan om de belangen van burgers te behartigen. Natuurlijk gaat het dan vrijwel nooit om individuele belangen, maar om belangen op hoofdlijnen. Deze hoofdlijnen moeten wel vertaald kunnen worden naar de individuele burger. En daar gaat het, zoals ik al aangaf, vaak fout.
Wil de raad goed kunnen besluiten dan zijn er twee zaken van groot belang. Het eerste is dat de raad zijn oor goed te luisteren legt bij de burgers. Dat is niet makkelijk en het reikt aanzienlijk verder dan het raadplegen van de eigen achterban, wat dat dan ook is. Ik raad de partijen in Dongen aan om op dit punt, per partij of liever nog gezamenlijk, een goede strategie te ontwikkelen. Dan nog is het niet makkelijk, maar de zoveelste informatiebijeenkomst waar na afloop de meeste burgers met onvrede weggaan en met nog meer vragen dan ze vooraf al hadden, werkt ook niet. Toch worden de resultaten van dit soort bijeenkomsten gebruikt door het college als informatie aan de gemeenteraad. Het is te gemakkelijk om dan als burgemeester en wethouders datgene aan de raad voor te leggen dat “het beste uitkomt” om het gewenste besluit te onderbouwen. De raad zal op dit punt dus zijn eigen verantwoordelijkheid moeten invullen.
Een tweede punt dat hierbij aansluit is de mate waarin het college de raad overigens informeert. Hieraan heb ik al meerdere malen een column gewijd. Het meest recente voorbeeld is de manier waarop het college omgaat met de mogelijke verplaatsing van de velden van voetbalvereniging Dongen. Het is echt ernstig dat de raad nog steeds niet geïnformeerd is over de aanpak, de gang van zaken en de huidige stand van zaken. Door de gekozen aanpak van het college staat de raad bij de formele besluitvorming bovendien feitelijk buiten spel. De bepalende partij is in dit geval de voetbalvereniging en wat ik pas sinds kort weet, de club die in de zomermaanden de twee tennisbanen huurt. Ik gun ze allebei het allerbeste. Ik blijf de gang van zaken echter een schande vinden voor het openbaar bestuur in Dongen.
Het geeft ook bepaald geen goed beeld richting de burgers en voedt alleen maar de onmacht. Ze zitten bij voorbeeld met de vraag waarom de Voetbalvereniging deze voorkeursbehandeling krijgt en zij bij hun vragen aan de gemeente worden afgescheept of dat ze in elk geval het gevoel krijgen dat dit gebeurt.
Er is nog een lange weg te gaan om de kloof tussen burger en vooral de gemeentelijke overheid te overbruggen. Van het huidige college hebben we op dit punt ook niet veel meer te verwachten. Begin volgend jaar zijn er gemeenteraadsverkiezingen en komt er een nieuw college. Ik ben benieuwd!!!
Dan nog even dit: mijn volgende column zal tevens mijn laatste zijn.
