‘Spaanders’ is een column waarin Dongenaar Henk Spaan zijn visie geeft op actuele Dongense zaken, de lokale politieke processen en al wat verder afkomt op de bewoners van de gemeente Dongen. Prikkelend en altijd op zoek naar het hoe en waarom van zaken. Henk Spaan (67) heeft 40 jaar overheidservaring, waarvan gedurende meer dan 27 jaar als gemeentesecretaris. Op dit moment houdt hij zich vooral bezig met managementadvisering en coaching.
Geen herindeling meer…
In de digitale uitgave van Binnenlands Bestuur stond op 17 april j.l. een uitdagend artikel. De kop luidde: “Louter negatieve effecten bij herindeling”. De keiharde conclusie was dat: “De politieke en actieve maatschappelijke betrokkenheid van burgers en het contact tussen burgers en politici neemt na een herindeling af. En hoe groter de gemeente, hoe ontevredener de burgers zijn over de bestuurlijke prestaties.”
Ik zou iedereen die geïnteresseerd is, aanraden het betreffende artikel op [email protected] te lezen.
Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) stelt dat er vraagtekens moeten worden geplaatst bij de wenselijkheid tot verdere opschaling van gemeenten. Gesteld wordt dat een omvang van ongeveer tienduizend inwoners voor veel vormen van politieke participatie een optimale omvang van het lokaal bestuur lijkt te zijn. Ook wijst onderzoek uit dat herindeling niet tot kostenbesparing leidt.
Toch constateren alle gemeenten dat alleen in grotere samenwerkingsverbanden, substantiële kostenbesparingen en efficiencyvoordelen te behalen zijn. Zo op het oog lijkt dit niet of niet geheel te stroken met de hiervoor genoemde conclusies. We moeten ons hierbij goed realiseren dat we het over twee verschijnselen hebben. Enerzijds grotere gemeenten waarvan, kort door de bocht, de vooronderstelling was dat de samenvoeging van een aantal gemeenten zou leiden tot meer bestuurskracht en sneller, efficiënter en goedkoper werken zou leiden. Aan de andere kant is er het praktisch uitvoeren van activiteiten en werkzaamheden. Bij het laatste en vooral daar waar betrokken gemeenten in principe allemaal bepaalde dezelfde werkzaamheden verrichten, zijn efficiencyverschillen en lagere kosten in een groter verband goed voor te stellen.
Herindeling betekent vooral een andere, grotere bestuursstructuur met, zo blijkt uit de onderzoeken, kennelijk meer nadelen dan voordelen. Ik denk dat dit in Dongen dat ooit samenging met ’s Gravenmoer, wel meevalt. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat het samengaan van deze twee gemeenten aanzienlijk meer voordelen heeft opgeleverd dan nadelen. Je moet bij dat oordeel wel bereid zijn om en dat geldt zeker voor ’s Gravenmoer, afstand te nemen van het verleden en allerlei vooroordelen. Mijn beeld is dat dit ook is gebeurd. Dat is een compliment voor de beide oorspronkelijke gemeenten die nu één gemeente vormen.
Op zich ben ik dan ook een voorstander van het feit dat de huidige gemeente Dongen probeert om op gebieden die zich daarvoor lenen, samenwerking met andere gemeenten te zoeken. Het is daarbij wel van het grootste belang, wil je als gemeente goed kunnen blijven functioneren, dat je voldoende sturende grip houdt op de punten waarop je samenwerkt. Dit laatste is wel een heel lastig punt. Bij formele samenwerkingsverbanden, zoals gemeenschappelijke regelingen, zie je de kritiek steeds nadrukkelijker worden als het gaat om het houden van grip op het reilen en zeilen van deze organisaties. Dit soort organisaties gaat in de loop van de tijd een eigen leven leiden.
Dit moet bij andere vormen van samenwerking op basis van een overeenkomst tot serviceverlening voorkomen worden. Maar, ook dan blijft het lastig, want je afhankelijkheid van de samenwerking zal vrijwel onvermijdelijk steeds groter worden. Het beëindigen van deze vormen van samenwerking is praktisch gezien heel lastig, kost meestal nogal wat geld en vervolgens moet je de activiteiten die je hebt uitbesteed, weer zelf gaan organiseren.
Wat dat betreft staan gemeenten vaak voor een dilemma. Of je voert bepaalde werkzaamheden zelf uit, terwijl dat eigenlijk niet verantwoord is, of je besteedt het uit en je verliest in meerdere of mindere mate grip op het proces. Een panklare oplossing heb ik ook niet. Ik denk dat gemeenten ondanks alles toch het beste kunnen kiezen voor samenwerking. Voorwaarde is dan wel dat er een heel goede overeenkomst ligt.
Een van de mogelijke grote voordelen van dit soort samenwerkingsvormen is dat het betreffende gemeentelijke werk op goed niveau wordt uitgevoerd en als alles goed is voor minder geld. Hierdoor kan een gemeente zichzelf als instituut ook beter in stand houden. Immers alle taken worden uitgevoerd conform de daaraan te stellen eisen en de afstand tot de inwoners wordt niet vergroot. Als dit gerealiseerd wordt, is het een win-win-situatie. Laten we daar maar vanuit gaan. In elk geval herindelen moeten we dus niet willen. Laten we ons daar dan ook met zijn allen hard voor maken.
De komende twee weken ben ik afwezig. Daarna kom ik graag weer bij u terug.
